Laguntza- eta prebentzio-eskubideak Informaziorako eskubidea

LOVGren 18. artikuluan jasotzen da, eta garrantzi berezia du indarkeria larriagotzeari eta horren ondorioei aurrea hartzeko orduan. Ezinbestekoa da jakitea zer egin, nora jo, aurreikusitako laguntzak, aholkularitza espezializatu baten bidez biktimei dagozkien eskubideak, bai eta arreta, laguntza eta berreskurapen integraleko zerbitzuak ere, indarkeriaren zirkulutik atera ahal izateko, biktimentzako segurtasun osoko bermeekin.

Informazioa boterea da. Hain zuzen ere, bikotekideek jasan duten isolamenduaren ondorioz (soziala, familiakoa, etab.) indarkeriaren biktima gehien-gehienek jasaten duten informazio falta da borreroek baliatu duten botereetako bat.
Eskubide hori, behar diren bitartekoen bidez, desgaitasunen bat duten emakumeei ere bermatzen zaie.

Gizarte-laguntza integrala izateko eskubidea

LOVGren 19. artikuluan jasotzen da. Agindu hori garatzean, gizarte-laguntza osorako neurri egokiak jasotzen dira. Neurri horietan, azken helburua ez da soilik emakumea babestea, baizik eta emakumea eta, hedaduraz, seme-alabak osorik berreskuratzea ere bada.
Arretarako gizarte-zerbitzuak jasotzeko eskubidea jasotzen da. Zerbitzu horiek eta horien antolamenduak printzipio jakin batzuei erantzun behar diete:
– Etengabeko arretaren printzipioa.
– Presaz jarduteko printzipioa (hala eskatzen duenean).
– Espezializazio-printzipioa: Gai hori bereziki azpimarratzen du XOEPLk; izan ere, eduki osoan zehar, arreta ematen duten edo genero-indarkeriaren biktimekin esku hartzera deituta dauden profesional guztien etengabeko prestakuntza espezializatua azpimarratzen du.
Eskubide hori gauzatzeko, beharrezkoa da inplikatutako administrazio guztiak koordinatzea, biktimari laguntza egokia emateko.
Diziplina anitzeko arretaren barruan sartzen dira:
a) Biktimei informazioa ematea.
b) Laguntza psikologikoa.
c) Gizarte-laguntza.
d) Emakumeen eskubideei buruzko erreklamazioen jarraipena egitea.
e) Familia-unitateari hezkuntza-laguntza ematea.
f) Prebentzio-prestakuntza berdintasun-balioetan, garapen pertsonalera eta gatazkak indarkeriarik gabe konpontzeko trebetasunak eskuratzera bideratua.
g) Prestakuntzarako eta laneratzeko laguntza.
Doako laguntza juridikorako eskubidea
XOELek (20. artikulua) doako laguntza juridikorako eskubidea (abokatua eta prokuradorea izendatzea) bermatzen die berehala hala eskatzen duten biktima guztiei, prozesu judizial mota guztietan (falta-epaiketak barne) eta prozesu administratibo guztietan.
Alde horretatik, onartu berri den azaroaren 20ko 10/2012 Legeak, Justizia Administrazioaren eta Toxikologiako eta Auzitegi Zientzietako Institutu Nazionalaren esparruan zenbait tasa arautzen dituenak, salbuetsi egiten ditu genero-indarkeriaren biktima diren emakumeak justiziaren ekintza gauzatzeko tasak ordaintzetik.
Lan-arloko eskubideak
XOELek babes-neurri berritzaileak sartzen ditu gizarte-eremuan, lege garrantzitsuei eragiten dietenak, hala nola langileen estatutuari eta Gizarte Segurantzaren Lege Orokorrari.
Biktimen segurtasuna eta osotasun psikofisikoa bermatzeko neurriak ezartzen dira beren lantokietan. Izan ere, erasotzaileek biktimen lantokiaren berri dute, eta, gainera, jasandako tratu txarrak (antsietatea, depresioa, etab.) eragindako osasuna dute.
Hauek dira legeak lan-kontratudun langileentzat eta funtzionarioentzat aurreikusten dituen neurriak:
- Lan-denbora murriztea edo berrantolatzea, biktimaren beharretara egokituta, tratamendua jasotzeko, izapide judizialak eta administratiboak egiteko, etab.
- Mugigarritasun geografikoa, enpresak beste zentro batean hutsik duen lanbide-talde bereko edo baliokideko beste lanpostu bat betetzeko eskubidea.
- Lan-harremana etetea (biktimak hala erabakita), gehienez 6 hilabetez, eta bide judizialetik 18 hilabetera arte luza daiteke.

- Kontratua iraungitzea. Ez dira kontuan hartuko tratu txarrak jasaten dituenaren osasun fisikoak edo psikologikoak eragindako hutsegiteak. Eta eskubide horiei heldu dien biktima den langile baten kaleratzea baliogabetzat joko da.

Eskubide sozialak
Honako prestazio hauek ezarri dira:

– Beren jarduera uzten duten norberaren konturako langileei sei hilabetez etengo zaie kotizatzeko betebeharra, eta horiek benetako kotizaziotzat hartuko dira Gizarte Segurantzaren prestazioen ondorioetarako. Era berean, haien egoera altaren parekotzat joko da.

- Besteren konturako langileei dagokienez, babestu egiten dira, lanpostua gordetzeko eskubidea duen etenaldia benetako okupazio-alditzat hartzen baita erretiroari, ezintasunari, amatasunari eta langabeziari dagokienez.

- Alarguntza-pentsioak pentsio hori galtzeko arrazoi gisa sartzen da epai irmo bidezko kondena, giza hilketaren dolozko delitu bat egiteagatik, adiskidetzea tartean ez bada.

- Umezurtz-pentsioak ez zaizkie ordainduko genero-indarkeriaren delituengatik kondenatutakoei, baldin eta seme-alabak onuradun izan badaitezke, adiskidetzea salbu.

- Genero-indarkeriaren biktimek langabeziagatiko prestazioa eskuratu ahal izango dute beren borondatez ebazten badituzte beren lanak.

Eta kotizazio hau:

– Genero-indarkeriaren biktima diren langileak ordezkatzeko bitarteko kontratuak egiten dituzten enpresek, baldin eta langile horiek lan-kontratua eten badute edo mugigarritasun geografikorako edo lantokia aldatzeko eskubidea baliatu badute, gertakari arruntengatik Gizarte Segurantzari ordaindu beharreko kuoten % 100eko hobaria jasotzeko eskubidea izango dute, ordezkatutako langilearen etenaldi osoan zehar, edo sei hilabetez, mugigarritasun geografikoaren edo lantoki-aldaketaren kasuetan. Lanera itzultzen denean, lan-kontratua etetean zeuden baldintza berberetan itzuliko da lanera.
Eskubide ekonomikoak
1- Genero-indarkeriaren biktima diren eta lana lortzeko zailtasun bereziak dituzten emakumeentzako laguntza ekonomiko espezifikoa:
Laguntza ekonomikoa 27 Lege integrala:

Genero-indarkeriaren biktima diren eta honako baldintza hauek betetzen dituzten emakumeei zuzendutako laguntza ekonomikoa da:

a) Hileko zenbatekoan indarrean dagoen lanbide arteko gutxieneko soldataren ehuneko 75 gainditzen duten errentak ez izatea, aparteko bi ordainsariren zati proportzionala kenduta.

2012. urterako, lanbide arteko gutxieneko soldata hilean 642 eurokoa da; beraz, laguntza jasotzeko eskubidea izateko diru-sarreren muga hilean 481,50 eurokoa da.

Errentarik ezaren baldintza zehazteko, laguntzaren eskatzaileak dituen edo izan ditzakeen errentak edo diru-sarrerak soilik hartuko dira kontuan, eta ondorio horietarako ez dira zenbatuko biktimarekin bizi diren familia-unitateko beste kide batzuen errentak edo diru-sarrerak.

Laguntzaren eskatzaileak familia-erantzukizunak baditu, errentarik ezaren baldintza betetzen duela ulertuko da familia-unitate osoaren hileko errenta, hura osatzen duten kideen kopuruarekin zatituta, ez bada lanbide arteko gutxieneko soldataren ehuneko 75 baino handiagoa.

Ondorio horietarako, familia-erantzukizunak egongo dira onuradunak bere kargura gutxienez ahaide bat duenean, odol-ahaidetasunezko edo ezkontza-ahaidetasunezko bigarren mailarainoko ahaidetasuna duena (hori barne) eta berarekin bizi denean. Ez dira kargura hartuko lanbide arteko gutxieneko soldatatik gorako edozein motatako errentak dituzten senitartekoak, aparteko bi ordainsariren zati proportzionala kanpo utzita.

b) Lana lortzeko zailtasun bereziak izatea, adina, prestakuntza orokor edo espezializaturik eza edo gizarte-inguruabarrak direla eta; hori justifikatzeko, Enplegu Zerbitzu Publikoak emandako txostena aurkeztu beharko da.

c) Genero-indarkeriaren biktima dela egiaztatzea erasotzailea kondenatzen duen kondena-epai irmoarekin, haren alde emandako babes-aginduarekin edo, salbuespen gisa, salatzailea genero-indarkeriaren biktima delako zantzuak daudela adierazten duen Fiskaltzaren txostenaren bidez, babes-agindua ematen den bitartean.

Estatuko aurrekontu orokorren kontura finantzatutako laguntza autonomia-erkidegoak edo hiri autonomoak eman eta ordaintzen du. Laguntza arautzen duen autonomia-erkidegoko araudiaren arabera eskatu, izapidetu eta ordainduko da. Autonomia-erkidegoaren edo hiri autonomoaren arabera, izapidetzea eta ordaintzea gizarte-zerbitzuei edo berdintasun-erakundeari egokituko zaie.

Laguntza ekonomikoa ordainketa bakarrean ordaintzen da, eta haren zenbatekoa, oro har, honako hauen baliokidea da:

1. Langabezia-sorospeneko sei hilabete, familia-erantzukizunik ez badu.

2. Langabeziagatiko hamabi hilabeteko sorospena, biktimak bere kargura senide bat edo hartutako adingabe bat duenean.

3. Langabeziagatiko sorospeneko hemezortzi hilabete, biktimak bi senide edo gehiago edo harreran hartutako adingabeak, edo senide bat eta hartutako adingabe bat bere kargura dituenean.

Ehuneko 33ko minusbaliotasun-maila edo handiagoa aitortuta duten emakumeentzako laguntzaren zenbatekoa honako hau izango da:

1. Hamabi hilabeteko langabezia-sorospena, biktimak familia-erantzukizunik ez duenean.

2. Langabeziagatiko sorospeneko hemezortzi hilabete, biktimak bere kargura senide bat edo hartutako adingabe bat duenean.

3. Langabeziagatiko sorospeneko hogeita lau hilabete, biktimak bi senide edo gehiago edo harreran hartutako adingabeak, edo senide bat eta hartutako adingabe bat bere kargura dituenean.

Genero-indarkeriaren biktima den emakumeak ehuneko 33ko edo gehiagoko minusbaliotasun-maila aitortuta duen senide bat edo harreran hartutako adingabe bat bere kargura badu, laguntzaren zenbatekoa honako honen baliokidea izango da:

1. Langabeziagatiko sorospeneko hemezortzi hilabete, biktimak bere kargura senide bat edo hartutako adingabe bat duenean.
2- Gizarteratzeko errenta aktiboa (GEA):

Gizarteratzeko errenta aktiboaren programa

SERVEF zerbitzuan enplegu-eskatzaile gisa izena emanda dauden eta GIZARTERATZEKO ERRENTA AKTIBOKO PROGRAMA (aurrerantzean, GEA Programa) izenekoan sartuta dauden langabeei aitortzen zaien laguntza ekonomikoa da. Programa horren bidez, lan-merkatuan sartzeko aukerak areagotzera bideratutako jarduerak gauzatzen dira.

Genero-indarkeriaren biktima den emakumeak honako baldintza hauek bete beharko ditu RAI programan sartzeko eta laguntza ekonomiko horren onuradun izateko:

a) Genero-indarkeriaren biktima dela egiaztatzea, jarraian aipatzen diren dokumentuetako baten bidez:

Babes judizialeko agindua edo emakumea babesteko kautelazko neurri penala erabakitzen duen ebazpen judiziala.
Fiskaltzaren txostena, babesteko agindua eman bitartean genero-indarkeriaren biktima izatearen zantzuak daudela adierazten duena.
Erasotzailea kondenatzeko epaia.
Autonomia-erkidegoko Administrazioaren, Udalaren edo Harrera Zentroaren gizarte-zerbitzuen ziurtagiria, haien egoeraren berri ematen duena.
b) Enplegu-eskatzailea izatea.

c) Langabeziagatiko prestazioak edo sorospenak edo nekazaritzako errenta jasotzeko eskubiderik ez izatea.

d) Hileko errenta propioak, edozein motatakoak, indarrean dagoen lanbide arteko gutxieneko soldataren ehuneko 75 baino handiagoak ez izatea, aparteko bi ordainsariren zati proportzionala alde batera utzita.

e) Laneratzeko errenta aktiboaren programarako hiru eskubideren onuradun ez izatea, errentak irauten duen gehieneko aldirako baliatu ez badira ere.

Aurrekoaz gain, familia-unitatearen hileko diru-sarreren batura (biktimak eta 26 urtetik beherako seme-alabek edo adin nagusiko ezinduek edo harreran hartutako adingabeek osatutakoa) zati unitateko kideen kopurua ez da lanbide arteko gutxieneko soldataren ehuneko 75 baino handiagoa izango, bi ordainsariren zati proportzionala kenduta.

RAI programan sartzea eta laguntza ekonomikoa eskatzea Enplegu Bulegoaren bidez egiten da.

Zenbatekoa:

Errentaren zenbatekoa Ondorio Askotarako Errentaren Adierazle Publikoaren (IPREM) hileko % 80 da. Adierazle hori indarrean dago urtero, hilean 426,00 euro 2012. urtean.

Genero-indarkeriaren biktimek edo etxeko indarkeriaren biktimek, baldin eta programan onartzeko eskaera egin aurreko 12 hilabeteetan edo programan dauden bitartean bizilekua dutela egiaztatu badute, ordainketa bakar batean jaso ahal izango dute gizarteratzeko errenta aktiboko hiru hilabeteko laguntza osagarria, errenta horren iraupena murriztu gabe. Laguntza hori behin bakarrik jaso ahal izango da gizarteratzeko errenta aktiboko programan onartzeko eskubide bakoitzeko.

Errentaren gehieneko iraupena hamaika hilabetekoa da.

Adinekoentzako etxebizitza eta egoitza publikoetarako sarbidea
Genero-indarkeriaren biktima diren emakumeak lehentasunezko kolektibotzat hartuko dira etxebizitza babestuak eta adinekoentzako egoitza publikoak eskuratzeko orduan, aplikatzekoa den legeriak ezartzen duen moduan. LOVGren 28. artikulua.

Pentsio-funtsa
Hitzarmen judizialki onartuaren arabera, seme-alaba adingabeei ordaindu gabeko mantenu aitortuak ordainduko zaizkiela bermatzen da. LOVGren 19. xedapen gehigarria.

Beste eskubide batzuk
Genero-indarkeria pairatu duten emakumeak beste eskubide batzuen titularrak ere badira:

Prozedura penalean alderdi izateko eskubidea: akzioak eskaintzea
Salaketa aurkezteko unean eta epaitegian egiten duen lehen agerraldian, biktimari jakinarazi behar zaio zigor-arloko prozeduran parte hartzeko eskubidea duela.

Eskubide hori gauzatzeak esan nahi du genero-indarkeriaren biktima den emakumeak aktiboki esku hartzen duela salaketa jarri ondoren izapidetzen ari den prozedura judizialean, eta akzio penala eta, hala badagokio, akzio zibila egikaritzen ditu, jarduketa penaletan «akusazio partikular» gisa aurkeztuz; horretarako, bere interesen defentsarako abokatu bat izendatu behar du, eta prokuradore bat, hura ordezkatzeko.

Profesional horiek biktimak berak aukeratu ahal izango ditu, edo Genero Indarkeriaren Ofiziozko Txanda Bereziaren bidez.

Azken kasu horretan, laguntza eta ordezkaritza doakoak izango dira emakumeari doako justiziaren onura ematen bazaio.

Zigor-arloko prozeduran «alderdi» izatearen ondorioz, biktimak, bere abokatuaren bitartez, froga-eginbideak proposa ditzake, eginbide horietan esku har dezake, eta prozesua izapidetzen den bitartean ematen diren ebazpen guztien berri izan dezake. Ados ez badago, egoki diren errekurtsoak aurkez ditzake.

Halaber, akusazio partikular gisa, biktimak erasotzailearen kondena eta jasandako lesio, kalte eta galerengatiko kalte-ordaina eskatu ahal izango ditu.

Fiskaltzak biktimen eta kaltetuen interesak defendatzeko ardura du zigor-prozeduretan. Delitua egin dela uste izatera iristen bada, akusazioa zuzenduko du erantzuletzat jotzen duenaren aurka, biktima prozedura penalean agertu den edo ez kontuan hartu gabe. Konbikzio horretara iristen ez bada, ez du akusazioa formulatuko edo prozedura artxibatzeko eskatu ahal izango du, adibidez, egitateen froga nahikorik ez dagoela uste badu.

Gauza itzultzeko, kaltea konpontzeko eta eragindako kaltea ordaintzeko eskubidea
Zigor-arloko prozeduran ematen den epaian, baldin eta epai hori kondena-epaia bada, errudunari ezartzen zaion zigorraz gain, delituaren ondoriozko kalte fisiko, psikologiko edo moralengatik biktimari ordaindu behar dizkion erantzukizun zibilak finkatuko dira.

Nahi izanez gero, biktimak beretzat gorde dezake akzio zibila beste prozedura batean egikaritzeko eskubidea, ordena zibileko epaitegien aurrean; hala, zigor-arloko prozeduran ez da akzio zibila gauzatuko. Era berean, uko egin diezaiokezu zentzu horretan legokiokeen edozein erreklamaziori.

Jarduketa judizialei buruzko informazioa jasotzeko eskubidea

Biktimari, zigor-arloko prozesuan esku hartzeko eskubidea erabiltzen ez badu ere, prozesu horretan duen eginkizunaren eta prozeduraren irismenaren, garapenaren eta bilakaeraren berri eman behar zaio, honela:

– Eskubidea du jarduketa judizialen egoerari buruzko informazioa emateko, horiek aztertzeko eta kopiak eta testigantzak emateko.

(Botere Judizialaren Lege Organikoaren 234. artikulua)

– Bere segurtasunari eragin diezaiokeen edozein ebazpen jakinarazi behar zaio, bai eta babes-agindua, kautelazko beste neurri batzuk hartzea edo aldatzea, inputatuaren behin-behineko espetxealdia edo askatasuna erabakitzen duten autoak eta erasotzailearen espetxe-egoera ere. ( Prozedura Kriminalaren Legearen 109, 506.3, 544 bis eta ter)

– Ahozko judizioa non eta noiz egin den jakinarazi behar zaio. ( Prozedura Kriminalaren Legeko 785.3, 962 eta 966 artikuluak)

– Epaia jakinarazi behar zaio, bai instantziakoa, bai, hala badagokio, apelazio-errekurtsoa ebazten duena. ( Botere Judizialaren Lege Organikoaren 270 artikulua; Prozedura Kriminalaren Legearen 789.4, 792.2, 973.2 eta 976.3 artikulua).
Biktimaren duintasuna eta intimitatea babesteko eskubidea, genero-indarkeriarekin lotutako prozeduren esparruan
Lege integralak biktimaren duintasuna eta intimitatea babesteko neurri espezifikoak aurreikusten ditu.

Alde batetik, haren datu pertsonalak, ondorengoenak eta haren zaintzapean edo jagoletzapean dauden pertsonenak isilpekoak izatea ezartzen da.

Seme-alaben bizileku, lantoki edo ikastetxe berria gordetzeak biktimaren intimitatea zaintzeaz gain, biktimaren segurtasunerako tresna garrantzitsua da, datu horiek inputatuak jakin ez ditzan.

Helburu horrekin berarekin, babes-aginduaren eskaera-ereduak xedatzen du biktimak hirugarren pertsona baten helbidea edo telefonoa adieraz dezakeela, eta poliziak edo epaitegiak hari helarazi ahal izango dizkiola komunikazioak edo jakinarazpenak.

Halaber, epaitegiak erabaki dezake, ofizioz edo biktimak berak edo Fiskaltzak eskatuta, jarduketa judizialak publikoak ez izatea eta ikustaldiak ateak itxita egitea.

Indarkeriazko eta sexu-askatasunaren aurkako delituen biktimentzat aurreikusitako dirulaguntzak jasotzeko eskubidea
Legeak ezartzen dituen baldintzak betetzen diren guztietan, genero-indarkeriaren biktima diren emakumeek, 6 hilabetetik gorako ezintasuna dakarten edo ezintasun iraunkor, partzial edo osoa deklaratzea dakarten lesioak jasan badituzte, edo sexu-askatasunaren aurkako delitu baten biktima izan eta tratamendu psikologikoa jaso badute, Indarkeriazko eta sexu-askatasunaren aurkako delituen biktimentzako laguntzei eta laguntzari buruzko abenduaren 11ko 35/1995 Legean aurreikusitako dirulaguntzak jaso ahal izango dituzte.

Arrazoi humanitarioengatik aldi baterako bizileku-baimena izateko eskubidea
Genero-indarkeriarekin lotutako delituen biktima diren emakume atzerritarrek, Espainian egoera irregularrean badaude, arrazoi humanitarioengatik aldi baterako bizileku-baimena lortu ahal izango dute, baldin eta genero-indarkeriako delitu bat egiteagatik epaia eman bada eta bertan biktima direla egiaztatzen bada.

Gainera, bizileku-baimen horren eskaera aurkeztu ahal izango dute babesteko agindu judizial bat ematen den unetik aurrera, eta, hala badagokio, eten egingo da egoera irregular horrekin lotuta izapidetzen ari den administrazio-prozedura zehatzailea.

Aldi baterako bizileku horrek urtebeteko indarraldia izango du, eta ez dakar lan egiteko baimenik. Lan egiteko baimena eskatu ahal izango da salbuespenezko inguruabarrengatik bizileku-baimena eskatzearekin batera, edo baimena indarrean dagoen bitartean.

Elkartutako senitartekoek bizileku-baimen independentea izateko eskubidea
Genero-indarkeriaren biktima den emakumea aldi baterako bizileku-baimen baten titularra bada, bere ezkontide erasotzailearen bizileku-baimenari lotutako familia berriz elkartzeagatik, aldi baterako bizileku-baimen independente bat eskatu eta lortu ahal izango du, hura babesteko agindu judizial bat eman ondoren.

Seme-alabak berehala eskolatzeko eskubidea,
genero-indarkeriaren ondorioz bizilekua aldatzen bada
Genero-indarkeriaren biktimen seme-alabek, baldin eta genero-indarkeriaren ondorioz bizilekua aldatzen bazaie, eskubidea dute beren bizileku berrian berehala eskolatzeko.

Errefuxiatu-izaera ematea
Errefuxiatu-izaera lortu ahal izango du bere jatorrizko herrialdetik ihes egiten duen emakume atzerritarrak, genero-arrazoiengatik jazarpena jasateko beldur oinarridunaren ondorioz.

Elikagaien Ordainketa Bermatzeko Funtsetik aurrerakinak aitortzeko prozedura presaz izapidetzea
Honako hauek dira Elikagaien Ordainketa Bermatzeko Funtsaren aurrerakinen onuradunak: Ekonomia eta Ogasun Ministerioko Langileen Kostuen eta Pentsio Publikoen Zuzendaritza Nagusiak kudeatutako Elikagaien Ordainketa Bermatzeko Funtsaren aurrerakinak; judizialki aitortutako eta ordaindu gabeko mantenu-eskubide baten titular diren seme-alaba adingabeak, baldin eta familia-unitate bateko kide badira eta haien baliabide eta diru-sarrera ekonomikoak, urtero eta kontzeptu guztiengatik zenbatuta, ez badute gainditzen aurrerakina eskatzen den unean indarrean dagoen Ondorio Anitzeko Errentaren Adierazle Publikoaren (IPREM) urteko zenbatekoa familia-unitatea osatzen duten seme-alaba adingabeen kopuruaren arabera dagokion koefizientearekin biderkatzearen emaitza.

Onuradunek eskubidea dute judizialki elikagai-ordainketa gisa zehaztutako hileko kopurua aurreratzeko, nahaspilarekin.